Η δεσπόζουσα θέση που κατέχει ο διαλογισμός στην ανατολική κουλτούρα και κατ’επέκταση στις πολεμικές τέχνες, καταδεικνύει την σημασία που έχει η συγκεκριμένη δραστηριότητα στις κοινωνίες των χωρών που βρίσκονται στον ευρύτερο αναφερόμενο γεωγραφικό τομέα. Τι σημαίνει όμως αυτή η πρακτική για τον Δυτικό άνθρωπο; Και γιατί καθίσταται ακόμα πιό θεμελιώδης για τον άνθρωπο των πολεμικών τεχνών; Προτού απαντήσουμε στα ερωτήματα αυτά ας κάνουμε μια σύντομη αναδρομή στις ρίζες του διαλογισμού.
Το Ζεν είναι μια σχολή του Βουδισμού Μαχαγιάνα που αναπτύχθηκε στην Κίνα τον 6ο αιώνα. Η ιαπωνική λέξη Ζεν προέρχεται από την κινεζική λέξη Τσαν, η οποία με τη σειρά του προέρχεται από τη σανσκριτική λέξη dhyana, που σημαίνει 
“διαλογισμός” ή “κατάσταση διαλογισμού”. Το Ζεν τονίζει τη βιωματική Σοφία στην επίτευξη της φώτισης. Ως εκ τούτου, από-υπογραμμίζει τη θεωρητική γνώση υπέρ της άμεσης ενόρασης μέσω του διαλογισμού και των Βουδιστικών διδασκαλιών. Η εμφάνιση του Ζεν ως μια ξεχωριστή σχολή του Βουδισμού τεκμηριώθηκε για πρώτη φορά στην Κίνα τον 6ο αιώνα μ.Χ.. Από την Κίνα, το Ζεν εξαπλώθηκε νότια έως το Βιετνάμ, και ανατολικά προς την Κορέα και την Ιαπωνία. Ως θέμα της παράδοσης, η καθιέρωση του Ζεν πιστώνεται στον Πέρση ή Νότιο Ινδό πρίγκηπα-μετέπειτα-μοναχό Bodhidharma, ο οποίος ήρθε στην Κίνα για να διδάξει μια «ειδική αναμετάδοση εκτός γραφών, που δεν στηρίζεται σε λέξεις ή γράμματα». Η παράδοση μάλιστα λέει, πως ο Bodhidharma εμπλούτισε την προϋπάρχουσα μαχητική τέχνη των μοναχών Shaolin στο όρος Wudang με ειδικές αναπνευστικές ασκήσεις. Σε αυτό το σημείο αποδίδεται και η δημιουργία των αποκαλούμενων «εσωτερικών» πολεμικών τεχνών, δηλαδή εκείνων που δίνουν έμφαση στην καλλιέργεια της εσωτερικής ενέργειας για την επίτευξη της μέγιστης μαχητικής ικανότητας.
Η πρακτική του Ζαζέν (Zazen-κρλ.καθιστός διαλογισμός) θεωρείται η καρδιά του Ζεν Βουδισμού. Με την πειθαρχία αυτή, οι ασκούμενοι προσπαθούν να ηρεμήσουν το σώμα και το πνεύμα προκειμένου να συγκεντρωθούν αρκετά ούτως ώστε να βιώσουν την εμπειρία της ενόρασης εντός της φυσικής ύπαρξης και ως εκ τούτου να επιτύχουν μια κατάσταση φώτισης. Στόχος της άσκησης είναι όπως λέει και ο όρος «απλά το κάθισμα», δηλαδή η αναστολή όλης της συνειδητής κριτικής σκέψης, αφήνοντας λέξεις , ιδέες και εικόνες να περνούν από το μυαλό μας δίχως να εμπλεκόμαστε σε καμία από αυτές. Πως όμως μια πρακτική θρησκευτικής προέλευσης συνάδει με μια πειθαρχία ανεξάρτητη θρησκευτικών, ιδεολογικών, φιλοσοφικών και κοινωνικών πεποιθήσεων όπως το Aikidο;
Σύμφωνα με την θεωρία που αντικατοπτρίζει το γενικό πλαίσιο της διδασκαλίας του Aikido αλλά και αναδεικνύει σε μεγάλο βαθμό την μοναδικότητά του ως πολεμικό Δρόμο, στην διαδικασία του αμυντικού μηχανισμού, το πνεύμα καθίσταται αποτελεσματικό έχοντας τον πλήρη έλεγχο της διαδικασίας αυτής, από την στιγμή αντίληψης μιας επιθετικής ενέργειας εώς την στιγμή αντίδρασης, διοχετεύοντας παράλληλα έναν συγκεκριμένο τύπο συντονισμένης ενέργειας προς την κατάλληλη κατεύθυνση. Αναλύοντας περαιτέρω αυτήν την διαδικασία εμφανίζονται τέσσερις βασικές αρχές. Αυτές είναι:
Η αρχή της επικέντρωσης (principle of centralization)
Η αρχή της προέκτασης (principle of extension)
Η αρχή του καθοδηγητικού ελέγχου (principle of leading control)
Η αρχή της σφαιρικότητας (principle of sphericity)
Επιγραμματικά αυτές συνοψίζονται ως την ενοποίηση όλης της ύπαρξής μας σε ένα σημείο προκειμένου να παραχθεί η απαραίτητη προς χρήση ενέργεια, η προέκταση της ενέργειας αυτής προς την επιθυμητή κατεύθυνση, ο έλεγχος της επιθετικής ενέργειας όχι με βίαια αντίσταση και άμεση παρεμπόδισή της αλλά με καθοδήγησή της προς ουδέτερη κατεύθυνση και η μέθοδος της κυκλικότητας των κινήσεων διαμέσου της οποίας πραγματώνονται όλα τα παραπάνω.
Βάσει της αντίστροφης επαγωγής γίνεται φανερό πως πρωταρχικό και στοιχειώδες συστατικό για την ενεργοποίηση της διαδικασίας όπως περιγράφηκε παραπάνω είναι η επικέντρωση. Η επικέντρωση επιτυγχάνεται διαμέσου κατάλληλων ασκήσεων, αρχικά με την πρόσληψη και ανάπτυξη της αίσθησης ενός σταθερού κέντρου όλης της ύπαρξής μας στον χαμηλό κοιλιακό χώρο (παραδοσιακά προσδιορίζεται περίπου 3 δάχτυλα κάτω από τον αφαλό). Το σημείο αυτό ανταποκρίνεται σε αυτό που οι Δυτικοί αποκαλούν ως το Κέντρο της Βαρύτητας, εκεί όπου το βάρος μας βρίσκεται στην μέγιστη ισορροπία μεταξύ των ανατομικών αξόνων. Η ονομασία του στα ιαπωνικά είναι tanden, κατά αντιστοιχία του κινέζικου tantien ή όπως λέγεται, την Θάλασσα της Ενέργειας.
Αναζητώντας ένα μέγιστο σημείο ισορροπίας μέσω της αίσθησης της βαρύτητας, επιζητούμε ως τελικό σκοπό έναν συνολικό συντονισμό και αρμονία του πνεύματος και του σώματος, του ανθρώπου και των συνανθρώπων του, του όντος και του περιβάλλοντός του επεκτεινόμενου προκειμένου να συμπεριλάβει ολόκληρο το σύμπαν. Ακολουθώντας αυτήν την πειθαρχία της αρχικά συνειδητής επικέντρωσης στο tanden (ή hara όπως καλείται ο γενικότερος ανατομικός χώρος), θα φτάσουμε σε ένα σημείο όπου αυτή θα επιτυγχάνεται αυτόματα και ασυνείδητα: δεν θα σκεφτόμαστε να επικεντρωθούμε – θα είμαστε κεντραρισμένοι.
Η επικέντρωση αυτή, άπαξ και επιτευχθεί ως μόνιμη κατάσταση, θα προεκταθεί και στην στάση μας, στην στάση του σώματός μας αλλά και στην στάση μας στην ζωή. Λέγεται πως το ξεχωριστό χαρακτηριστικό στην προσωπικότητα ενός ανθρώπου αντιπροσωπεύεται στην όρθια στάση του και συνίσταται ευθέως μεταξύ των δύο χωρικών διαστάσεων της πραγματικότητάς του: της οριζόντιας, πηγής της ζωής του και της κάθετης, στόχου των φιλοδοξιών του. Η σωστή στάση του ατόμου, μέσω της επικεντρωμένης προσωπικότητάς του σύμφωνα με τον παγκόσμιο νόμο της βαρύτητας είναι υψηλής σημασίας, διότι έτσι επιτυγχάνεται ένα αίσθημα ισορροπημένης σταθερότητας και χαλαρής ευελιξίας. Στο Aikido ισορροπία σημαίνει ευθυγράμμιση του κάθετου άξονα του σώματος με τον άξονα της βαρύτητας. Αυτό μας επιτρέπει να διατηρούμε μια φυσική στάση σε κατάσταση ρευστότητας η οποία μεταβαίνει εύκολα μεταξύ των σταδίων της ακινησίας και της κίνησης. Η διατήρηση της ισορροπίας είναι θεμελιώδες στοιχείο του Aikido. Ακόμη και αν στριφογυρίζουμε στο τατάμι αποφεύγοντας τις επιθέσεις πολλαπλών αντιπάλων, πρέπει να φροντίζουμε να διατηρούμε σωστή στάση και 
ισορροπία ούτως ώστε η ανατομία του πάνω κορμού να βρίσκεται πάντα σε κάθετη ευθυγράμμιση με το κέντρο της βαρύτητας ή το Κέντρο μας. Κατά αυτόν τον τρόπο λοιπόν επανερχόμαστε στην σημασία που κατέχει το μέγιστο σημείο ισορροπίας στο σώμα μας στον κάτω κοιλιακό χώρο, το tanden μας, και τον λόγο για τον οποίο εξασκούμε πρακτικές για την ενίσχυσή του. Η συνειδητοποίηση και ανάπτυξή του είναι μείζονος σημασίας για την διατήρηση της ζωής και καλλιέργεια της ύπαρξής μας.
Σύμφωνα λοπόν με την ανάλυση που παρατέθηκε, η πρακτική του Ζαζέν στοχεύει στην επίτευξη μιας κατάστασης χαλαρής ακινησίας και φυσιoλογικής αναπνοής, η οποία συντελεί στην αβίαστη επικέντρωση ολόκληρης της προσωπικότητας στο Κέντρο μας. Το προφανές πλεονέκτημα της πρακτικής αυτής έγκειται στην αυξημένη εγγύτητα προς το έδαφος, το οποίο μας προσδίδει την απόλυτη (σχετικά με εμάς) ακινησία του. Το Ζαζέν, εκτός από την χρήση που γίνεται από τους ασκούμενους που θέλουν να υπερβούν το φυσικό φράγμα της πραγματικότητας, χρησιμοποιείται και από τους καλλιτέχνες που θέλουν μέσω της γείωσης και σύνδεσης με την «Μεγάλη Μητέρα Φύση» να νιώσουν ελεύθεροι να δημιουργήσουν με έναν ρευστό τρόπο, υπό την επιρροή της. Βέβαια, η πρακτική αυτή δεν έχει την ίδια βαρύτητα σε σχολές της δράσης (όπως π.χ. των πολεμικών τεχνών), όπου η απόσυρση από την πραγματικότητα και η στατική ακινησία δεν αποτελούν πρωταρικούς στόχους. Παρ’όλα αυτά όμως, προκειμένου να βρούμε και να μείνουμε στο Κέντρο μας, το Ζαζέν είναι απαραίτητο για να αναπτύξουμε την αίσθηση της επικέντρωσης εως ότου είναι συνεχώς παρούσα, ακόμη και όταν είμαστε σε κίνηση, πολύ δε περισσότερο στην στρεσογόνο κατάσταση μιας μάχης (μεταφορικής ή κυριολεκτικής..).
