Όταν ο ιδρυτής απεβίωσε το 1969, η εκπαίδευση της σπαθασκίας στο Hombu dojo στην Ιαπωνία έπαψε να υφίσταται ως μέρος της τακτικής διδακτέας ύλης. Εκείνη την εποχή η εκπαίδευση στο σπαθί ήταν διαθέσιμη μόνο σε επιλεγμένους υψηλόβαθμους μαθητές και διενεργούνταν σε κλειστό κύκλο. Αν και ο αφοπλισμός του αντιπάλου (Tachi Tori) συνέχισε να είναι μέρος των εξετάσεων, η διδασκαλία της χρήσης και του χειρισμού του ξίφους είχε πλήρως ανασταλεί.
Από τότε, η διαμάχη για το εάν η εκπαίδευση στο σπαθί είναι όντως αναπόσπαστο τμήμα της εξάσκησης στο Aϊκίντο ή όχι, συνέχισε να εντείνεται. Ωστόσο δεν υπάρχει αμφιβολία για το ότι ο Morihei Ueshiba, ο ιδρυτής του Aϊκίντο, την θεωρούσε ως ουσιώδες μέρος της διδασκαλίας, καθώς και της προσωπικής του εκπαίδευσης. Ο ίδιος συνεχώς χρησιμοποιούσε όπλα, ιδιαίτερα το σπαθί, για να δείξει τις αρχές του Aϊκίντο. Γιατί είναι η σπαθασκία τόσο πολύτιμη για την κατανόηση της ουσίας του Aϊκίντο; Αν εξετάσουμε το θέμα αυτό από μια ιστορική προοπτική η απάντηση καθίσταται αρκετά σαφής.
Πρώτα απ’ όλα, οι κινήσεις του Aϊκίντο προέρχονται από την χρήση του ξίφους. Σχεδόν όλες οι τεχνικές που φέρουν την ξεχωριστή σφραγίδα της κινησιολογίας του Aϊκίντο, είναι «ιχνογραφίες» συναφών κινήσεων της Ιαπωνικής σπαθασκίας. Επιπλέον, η αρχή στην οποία βασίζονται οι κινήσεις και η στρατηγική του σπαθιού είναι το “Aiki”. Η λέξη “Aiki” στην πραγματικότητα χρησιμοποιούνταν από ορισμένες σχολές για να υποδείξει το “Oku Den”, δηλαδή το μέγιστο επίπεδο επιδεξιότητας στην τέχνη.
O Ueshiba, κατά τη δική του δήλωση, ήταν ο ιδρυτής του Aϊκίντο, αλλά όχι ο δημιουργός της αρχής του “Aiki” καθαυτής. Οι ρίζες της συναντώνται στην αρχαία ιστορία, έως τις απαρχές της Ινδικής Γιόγκα, η πραγματική, δε, προέλευσή της, είναι προϊστορική και σχεδόν άγνωστη. Κυριαρχεί στην φιλοσοφία του ιαπωνικού Shinto, όπου αντιπροσωπεύεται ως η αρμονία μεταξύ των ki του πυρός και του ύδατος, όρο που ο O-sensei χρησιμοποιούσε διαρκώς στην διδασκαλία του.
Ο O-sensei ήταν ευσεβής σπουδαστής του κλάδου Omoto-kyo του Shinto και πέρασε αρκετά χρόνια μελετώντας το ιαπωνικό σπαθί. Μεταξύ των στυλ σπαθασκίας που μελέτησε ήταν και το αρχαίο στυλ Kashima που χρονολογείται από τον δέκατο πέμπτο αιώνα. Το θεμέλιο αυτής της σχολής είναι η έννοια του “Shinbu”, του «θεϊκού πολεμικού δρόμου», μέσω του οποίου κάποιος κερδίζει δίχως μάχη. Για την επίτευξη αυτού του στόχου, απαιτείται η ανάπτυξη, τόσο σωματικά όσο και πνευματικό επίπεδο, στο επίπεδο των θεών.
Το “Shin”, σε αυτή την περίπτωση σημαίνει «ελέω θεού», και το “Bu” αναφέρεται στην δημιουργική δύναμη της ζωής, τη δύναμη του “musubi”, ή το να γίνετε ένα με τον συνασκούμενό σας. Αυτό δεν θα πρέπει όμως να συγχέεται με την έννοια της μίξης με την ισχύ του αντιπάλου. Μια τέτοια στάση, εκτός από το ανέφικτό της, δεν αντιπροσωπεύει το αληθινό “Aiki”.
Ο ιδρυτής ποτέ δεν δίδασκε ότι θα πρέπει κάποιος να προσπαθήσει να αναμιχθεί με την δύναμη του συνασκούμενού του, αλλά να προσπαθεί να αναμιγνύεται με τις δυνάμεις του Ουρανού και της Γης. Με άλλα λόγια, να προσπαθούμε να ενοποιήσουμε το σώμα, το νου και την καρδιά μας με τις αρχές της φύσης, την αρχή του “Aiki”. Όταν κάποιος γίνει ένα με το “Aiki” της φύσης, είναι αήττητος και ο επιτιθέμενος θα εξαναγκασθεί να αναμιχθεί με αυτόν.
Το πραγματικά απίστευτο επίτευγμα του ιδρυτή ήταν η εφαρμογή των αρχών αυτών στην εκπαίδευση τεχνικών άοπλης μάχης, με ένα νέο και μοναδικό τρόπο. Γιατί αυτό δεν είχε επιτευχθεί στους αρχαίους χρόνους; Κάθε στυλ σπαθασκίας περιείχε τη δική της ερμηνεία της πάλης, ή όπως θα λέγαμε αλλιώς, τις δικές της μορφές Jutsu. Αυτό ήταν απαραίτητο στο πεδίο μαχών, στην περίπτωση που ένας πολεμιστής έχανε το όπλο του στην καρδιά της μάχης. Η ικανότητα, όντας άοπλοι, να αφοπλίσουμε έναν αντίπαλο παίρνοντας το σπαθί του (Tachi Tori), θεωρείτο το μέγιστο επίτευγμα του στυλ Yagyu.
Απαιτείτο το μεγάλο πνευματικό όραμα του ιδρυτή προκειμένου να δει την άοπλη προπόνηση όχι ως πάλη, αλλά μάλλον ως ξίφος δίχως ξίφος. Ακόμη και ο μεγάλος Kano Sensei, ο ιδρυτής του Τζούντο, είχε δηλώσει πως το Αϊκίντο ήταν η τέχνη που αναζητούσε σε όλη του τη ζωή. Ο O-sensei μέσω των προσωπικών πνευματικών πρακτικών του αντιλήφθηκε ότι θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε τα χέρια ή ακόμα και το πνεύμα μας μόνο, σαν ένα ξίφος, κόβοντας την επίθεση ή την άμυνα του αντιπάλου μας. Συνδυάζοντας το πνευματικό του όραμα με την πραγματική προπόνηση με το σπαθί συνειδητοποίησε πως ήταν δυνατόν να επεκτείνουμε την επιρροή του ki μας, ή την πρόθεσή μας, πέρα από τα δάχτυλά μας με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο μας η κίνηση και το εύρος της προεκτείνεται κρατώντας ένα σπαθί. Αυτή η προέκταση του Ki λέγεται “Muto” ή “ξίφος δίχως ξίφος” και η εξάσκηση στο Αϊκίντο είναι υποδειγματική σε αυτό.
Στην μελέτη του σπαθιού, μαθαίνουμε τον έλεγχο του kensen, την γραμμή που το kirisaki, η άκρη του σπαθιού, καταλήγει σε κάθε κόψιμο. Τελικά, μπορούμε να σχηματίσουμε αυτήν την γραμμή με το πνευματικό μάτι μας μόνο. Αυτό μας επιτρέπει να δούμε την αόρατη μορφή μέσα σε κάθε τεχνική και να στείλουμε την ενέργεια ακριβώς στο σωστό σημείο στο σώμα του αντιπάλου μας. Αυτή η δυνατότητα απαιτεί πολλά χρόνια για να την κατανόηση της και ο ασκούμενος είναι πολύ λιγότερο πιθανό να την ανακαλύψει από μόνος του δίχως την εξάσκηση με το σπαθί.
Το κόψιμο με το ιαπωνικό ξίφος είναι μια κίνηση προέκτασης κατά την οποία η άκρη του σπαθιού είναι ενοποιημένη με το κέντρο αυτού που κάνει την κίνηση. Το βασικό διαγώνιο κόψιμο που καλείται Kesa Giri, μπορεί να εξομοιωθεί με το Ikkyo, την σημαντικότερη και πιο αντιπροσωπευτική τεχνική στην άοπλη προπόνηση του Aϊκίντο. Εάν κάποιος τελειοποιήσει αυτήν την κίνηση, θα έχει ήδη συνειδητοποιήσει στο σώμα του όλη την ενότητα του γιν και του γιάνγκ ή του “Aiki”. Στο Kesa Giri βρίσκεται το μυστικό της σπειροειδούς κίνησης, της ουσίας του Aϊκίντο. ‘Εως ότου κάθε κομμάτι της κίνησης του σώματός μας να εκτελεί αντίθετες σπείρες, δεν υπάρχει πραγματική κατανόηση του Aϊκίντο.
Αυτές οι διπλές σπείρες έχουν την ρίζα τους στο Hara ή Tanden, το ένα σημείο, τρία δάχτυλα κάτω από το αφαλό και τρία δάχτυλα μέσα. Αυτό το σημείο ονομάζεται “Harataki” και είναι το πνευματικό κέντρο, η πηγή κάθε κίνησης στο φυσικό επίπεδο. Η μυστηριώδης λειτουργία του αναφέρεται επανειλημμένα από την απαρχή των πολεμικών και πνευματικών διδαχών. «Το μυαλό περιστρέφεται σύμφωνα με τα 10.000 πράγματα. Το σημείο γύρω από το οποίο γυρνά είναι αληθινά δύσκολο να το γνωρίσουμε.» (22ος Πατριάρχης του Ζεν). Και ξανά, «Η κίνηση δεν ελέγχεται από την κίνηση. Αυτό που ελέγχει την κίνηση του κόσμου είναι απολύτως ένα.»
Το σπαθί πέφτει από το βάρος του μόνο. Στις άοπλες τεχνικές, τα χέρια πρέπει να πέσουν με το βάρος τους μόνο. Δεν πρέπει να υπάρχει ούτε απώθηση, ούτε έλξη, ούτε ανύψωση αλλά ούτε και καταπίεση. Αυτό είναι δυνατόν μόνο μέσω της αρχής της σπειροειδούς κίνησης, δηλαδή της αρχής του “Aiki”. Η πρόθεση που προέρχεται απευθείας από το ένα σημείο, ξεκινά την ενοποιημένη λειτουργία ποδιών και Hara. Τότε το Ki φθάνει έως την άκρη του σπαθιού, δημιουργώντας χωρίς κόπο δύναμη και ταχύτητα.
Όπως και στο Aϊκίντο, ο βασικός τρόπος κοψίματος με το σπαθί εξαρτάται από μία διαρκή επέκταση της αίσθησής μας. Επί της ουσίας, η επέκταση είναι η ζωή της κίνησης. Επιπλέον, η κίνηση των ποδιών και η συνολική κίνηση του σώματος στην σπαθασκία, ταιριάζει ακριβώς με αυτήν του Αϊκίντο. Κάθε κίνηση στο Aϊκίντο, μπορούμε να την δούμε είτε ως ένα κόψιμο, είτε ως ένα τρύπημα με λόγχη.
Στην σπαθασκία υπάρχουν πραγματικά δύο κινήσεις: κόψιμο και τρύπημα. Σε τελική ανάλυση, το σπαθί δημιουργήθηκε για να ταιριάζει στην φυσική κίνηση του σώματος και όχι το αντίστροφο. Εδώ έγκειται μια από τις κύριες διαφορές μεταξύ Aϊκίντο και οποιασδήποτε από τις διάφορες σχολές του Jujutsu. Οι τεχνικές nikkyo, sankyo και yonkyo του Aϊκίντο, για παράδειγμα, εκτελούνται ως κινήσεις κοψίματος-επέκτασης και όχι ως κλειδώσεις αρθρώσεων.
Το Αϊκίντο είναι μια εξαιρετικά λεπτοφυής και δύσκολη τέχνη. Απαιτείται η αφοσίωση μιας ζωής ούτως ώστε να κατανοηθεί η ουσία του. Λόγω της δυσκολίας του, αρκετά συχνά παρερμηνεύεται και εξασκείται είτε ως μια μορφή jujutsu είτε απλώς ως αερόβια άσκηση. Εξασκώντας το ως οποιαδήποτε από αυτές τις μορφές, στερείται του πολεμικού αλλά και του πνευματικού του περιεχομένου. Οι τεχνικές του Αϊκίντο έχουν σχεδιαστεί με τέτοιο τρόπο ούτως ώστε να είναι αναποτελεσματικές έως ότου αντιληφθούμε την ουσία της επεκτατικής σπειροειδούς κίνησης και σωστής χρήσης του ki ή εσωτερικής δύναμης. Ως εκ τούτου, δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν αποτελεσματικά με τον ίδιο τρόπο όπως οι τεχνικές του jujutsu, οι οποίες εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από συστολικές κινήσεις με στόχο την θραύση των αρθρώσεων του αντιπάλου.
Συνδυάζοντας τη μελέτη του σπαθιού με τις άοπλες τεχνικές, μπορούμε να ανακαλύψουμε τον συμπληρωματικό ανταγωνισμό της ευελιξίας και χαλαρής δύναμης με την οξύτητα και ακρίβεια. Σύμφωνα με τα λόγια του ιδρυτή, “Στις άοπλες τεχνικές θα πρέπει να κινείσθε σαν να είχατε ένα σπαθί • όταν κρατάτε το σπαθί δεν θα πρέπει να εξαρτάσθε από αυτό, αλλά να κινείσθε σαν να μην είχατε σπαθί”.
Μελετώντας αυτήν την διανοητική στάση, μας επιτρέπεται να ανακαλύψουμε την ελευθερία μέσα στην κίνηση. Δεν αρκεί απλώς η επανάληψη των κάτα ως κενές φόρμες. Κάθε σπουδαστής, υπό την επίβλεψη ενός καταρτισμένου εκπαιδευτή, πρέπει να λάβει τις μορφές των τεχνικών του σπαθιού και τις άοπλες τεχνικές ως μέρη ενός συνόλου, και μέσα από συνεχή έρευνα και ανάλυση, να προσπαθεί να τελειοποιεί την εξάσκησή του σε όλο και υψηλότερα επίπεδα δεξιοτεχνίας. Μόνο με αυτόν τον τρόπο θα ανακαλυφθεί εκ νέου το αληθινό Αϊκίντο, η τέχνη που μας κληροδότησε ο Morihei Ueshiba.

Ο Δάσκαλος Bill Gleason είναι ο βασικός εκπαιδευτής στο Shobu Aikido of Boston κατέχοντας αυτή τη στιγμή το 7ο dan. Αυτό το άρθρο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο Shobu Aikido Aiki News newsletter (Μάιος 2001, Vol 2, No. 2) και αναπαράγεται κατόπιν σχετικής αδείας.